Leerstofopbouw
- Vervroegd doorstromen
- Groep overslaan
- Compacteren reguliere programma
- Reduceren reguliere programma
- Verveling
Vaak wordt op scholen de optie van vervroegd doorstromen en een groep overslaan als een hele goede beschouwd voor meer- en hoogbegaafde kinderen. Er wordt dan met Cito-toetsen vooruit getoetst om een DLE te bepalen. Ik zie het als een noodoplossing voor scholen die niets beters te bieden hebben. En eigenlijk kan ik voor een jaar overslaan geen goede reden op cognitief gebied bedenken. Snelle leerlingen zijn er vaak niet, of maar heel even, bij gebaad. Leerstof van een jaar verder wordt met hetzelfde gemak als de huidige leerstof ingehaald. Ga je dan de leerling weer vooruit toetsen en weer leerstof overslaan? En waar houdt het op? Ook weten we dat de leerstofontwikkeling bij alle leerlingen, dus ook bij snelle, nooit bij alle vakken en leergebieden synchroon loopt. Op het ene leergebied kan een leerling anderhalf jaar vooruitlopen, op het andere gebied een half jaar of misschien helemaal niet. Je houdt daarom bij een groep overslaan het risico dat een kind leeronderdelen tegenkomt waar het eigenlijk nog niet aan toe is. Bij zo’n onderdeel zal die leerling nooit kunnen uitblinken. Dat onderdeel of vak zal altijd met hangen en wurgen doorlopen worden, een hele schoolloopbaan lang. We kunnen ons voorstellen hoe bepalend dat kan zijn voor de toekomst van een kind.
Ik vergelijk de acht onderwijsjaren van de basisschool wel eens met de brug van Milou. Een brug van 2,5 kilometer lang over ‘Le Tarn’. De 8 brugdelen vergelijk ik met de 8 onderwijsjaren. Ik denk dat die brug het met zeven brugdelen nog best even zou houden. Maar dan moet je er heel voorzichtig overheen rijden, niet met teveel tegelijkertijd. Het mag niet hard gaan waaien en niet te koud of te warm worden. De fundering van de brug klopt niet meer met de belasting die je van die brug vergt. Zo ook bij het reduceren van onderwijsjaren denk ik dat je wat weghaalt van de fundering en loop je het risico dat bij een kleine kink in de kabel de schade onherstelbaar is.
Eigenlijk zou het voorlopen op een leerprogramma niet nodig moeten zijn. Je kan een regulier programma compacten en reduceren en vervolgens de vrijgekomen tijd opvullen met interessante leerstof gericht op de uitdaging van het individuele kind, de verwerkingen vanuit de lessen (vanuit Top-down learning en de taxonomie van Bloom gegeven) en de eigen verdiepingen. Een vereiste is dan wel dat je als plusklas voldoende materiaal hebt om aan te bieden. Ik gaf mijn pluskinderen les in wiskunde, natuurkunde, sociale wetenschappen, robotica, elektronica, perspectief tekenen en zo meer en ook, met behulp van gastdocenten, talen en programmeren. Maar ik had ook veel materialen. Elektronica bouwdozen, Lego robotica, Engelstalige boekjes (eigenlijk voor de brugklas), schaakspellen, Kinderboeken over wetenschap, zelfstandige cursus Spaans. En ik had de volledige methode van Kant en Klaar contractwerk en Kant en Klaar plus (vakoverstijgend thematisch werken), onmisbaar in de plusklas vind ik. Ook had ik een eigen digitale leeromgeving gemaakt waarin ik opdrachten zette die aansloten op de lessen die ik gaf en van waaruit de leerlingen, a.h.v. een planning, zelfstandig konden werken. Ik had ruimschoots voldoende methodes en materialen in het pluslokaal om leerstof tot ver in het VO-niveau aan te bieden. Dat betekende dat leerlingen niet op het reguliere programma vooruit gingen lopen. De leerlingen werden vooruit getoetst met de methodetoetsen (steeds één module vooruit) door de eigen leerkracht in de groep. Dat is een veel meer genuanceerde manier dan met Cito’s. De leerstof die de leerling beheerste werd uit het reguliere programma gelaten en van de meervoudige instructies werd bij die onderdelen hooguit het eerste deel gevolgd. En in de vrijgekomen tijd boden we de leerling leerstof aan waar hij echt wat aan had. Zo hielden we de basis goed in de gaten, zou een leerling nooit voortijdig door alle basisschoolleerstof heen zijn en was verveling uitgesloten. Het klinkt misschien ingewikkeld maar ook ik ben eens begonnen met alle plusmaterialen in één kartonnen doos van waaruit ik, met een ouderwets krijtbord, in de hal van de school les gaf. De opbouw naar een eigen pluslokaal met alle materialen en een eigen website voor deze leerlingen heeft jaren geduurd.
