Ervaring is kennis hebben van de gebruikelijke gang van zaken, verkregen door observatie en betrokkenheid bij bepaalde processen of toestanden (Wikipedia). Laten we zeggen dat ervaring niet door studie verkregen kennis is, maar kennis verkregen door dingen mee te maken. Ons onbewuste gedrag wordt ook gestuurd door kennis vanuit ervaring. Bij deze kennis moeten we extra alert zijn op de betrouwbaarheid. Want deze kennis wordt beoordeeld en aangepast door onze psychologische instelling. Dat kan in de positieve- en in de negatieve zin gebeuren. En dat gebeurt bij het opslaan én bij het weer oproepen. En dan heb ik het nog niet eens over de bril waarmee we naar die ervaringen kijken. Dit laatste gaat over persoonlijkheidsfactoren. Een individualist beoordeelt een ervaring anders dan een loyalist. Let wel, we mogen kennis vanuit ervaring in ieder geval kennis vanuit de eerste hand noemen. Deze kennis is voor mij dan ook heel veel waard. Dit tegenover de kennis verkregen door het verzamelen van kennis van anderen. Het mooiste is wellicht een combinatie van beide, en dat gebeurt waarschijnlijk vaak vanzelf. Bij een studie zoeken we automatisch naar herkenning vanuit onze eigen ervaringen. Die herkenning vinden we fijn.

Selffulfilling prophecy

Een zichzelf vervullende voorspelling is een voorspelling die direct of indirect leidt tot het uitkomen van die voorspelling. De socioloog Robert K. Merton definieerde het begrip als volgt:

"De zelf vervullende voorspelling is in aanvang een foute definitie van de situatie  die een nieuw gedrag oproept waardoor de oorspronkelijke foute kijk waar wordt. Deze schijnbare juistheid van de voorspelling houdt een foute voorstelling van zaken in stand. De voorspeller zal namelijk datgene wat uiteindelijk gebeurd is aanvoeren als bewijs dat hij van begin af aan gelijk had."

Voorspellingen in economische zaken:

Schrijft een gezaghebbende krant dat een fonds in waarde zal stijgen, dan zal de vraag naar dat fonds toenemen. Het gevolg is dat de waarde inderdaad stijgt.

Als de minister van Financiën waarschuwt dat het slechter zal gaan met de economie, is het goed denkbaar dat mensen, ter voorbereiding op de toekomst, hun uitgaven verminderen om een financiële reserve te kweken voor als de voorspelling uitkomt. Als de bestedingen teruglopen, komen bedrijven bij het wegvallen van hun afzetmarkt massaal in de problemen. Dit vertaalt zich in massaontslagen en de slechte tijd waarvoor de minister waarschuwde is aangebroken.

Een bankrun en het daaropvolgende faillissement van de bank kan worden veroorzaakt door de voorspelling dat de bank failliet gaat.

Voorspellingen door paragnosten, zieners, profeten:

Ook bij helderzienden en astrologen speelt het fenomeen een rol: de klant die zijn gedrag afhankelijk stelt van de voorspelling kan ernaar handelen en deze bewust of onbewust doen uitkomen. Zo zou de negatieve uitspraak van een voorspeller een liefdesrelatie op termijn kunnen ondermijnen door de angst die er bij goedgelovige partners door wordt opgewekt.

Mislukking voorspeld door negatief zelfbeeld:

Een minderwaardigheidscomplex kan de prestaties beïnvloeden en dat zelfbeeld bevestigen. Dit kan leiden tot faalangst. Een minderwaardigheidscomplex bevestigt altijd zichzelf.

Als pedagogen voorspellen dat bepaalde kinderen na een jaar beter presteren dan andere kinderen, en het gebeurt omdat die voorspelling gedaan is, mag je dan spreken van een zichzelf vervullende voorspelling?

Nu wil ik het volgende stellen:

Wij kunnen dus leerresultaten verbeteren door onbewuste sturing van ons gedrag, vanuit onze verwachting. En wij kunnen verwachtingen doen uitkomen vanuit iets dat sterk lijkt op een zelf-vervullende voorspelling. Maar we moeten dan wel heilig in die voorspelling geloven … Of niet?

Eigenlijk hoeven we alleen te weten wat we zouden doen als we erin geloofden.